Najpierw rak atakuje miejscowo płuca. W Polsce w tak wczesnej fazie diagnozuje się zaledwie ok. 20 proc. przypadków (dane Krajowego Rejestru Nowotworów). To za mało, zwłaszcza że u tych pacjentów można zastosować optymalną terapię, dzięki której – jak wskazują onkolodzy – 75 proc. takich pacjentów przeżywa co najmniej 5 lat po rozpoznaniu choroby (w onkologii okres pięcioletniego przeżycia po diagnozie nowotworu ocenia się jako jego całkowite wyleczenie).
Jak podaje krajowy konsultant w dziedzinie onkologii prof. Maciej Krzakowski, w 2016 roku 47 proc. przypadków raka płuca wykryto w stadium rozsiania, czyli wtedy, gdy pojawiły się już przerzuty w odległych narządach, a 32 proc. – w tzw. stadium regionalnym, czyli gdy nowotwór zaatakował już pobliskie tkanki. To pogarsza rokowanie. Rocznie w Polsce ok. 23 tysięcy osób dostaje diagnozę: „rak płuca” i mniej więcej tyle osób z powodu tej choroby w ciągu roku umiera.
Aż 95 proc. chorych to byli lub obecni palacze tytoniu. Jak w każdym nowotworze wpływ na rozwój tej choroby mają też czynniki genetyczne.
Objawy raka płuca na początku są bardzo skąpe lub wręcz ich brak. Zwykle są to:
- kaszel
- duszność
- nawracające infekcje płucne
- chrypka
- ból
- podwyższona temperatura
- osłabienie
- chudnięcie.
Krajowy konsultant ds. onkologii prof. Maciej Krzakowski apeluje, by nie lekceważyć utrzymującego się, pomimo leczenia objawowego, kaszlu, zwłaszcza wtedy, gdy zauważymy zmianę charakteru kasłania. Ostrzega, że chrypka pojawia się najczęściej wówczas, kiedy zaczyna już dochodzić do przerzutów.
Dla osób szczególnie zagrożonych rakiem płuca opracowany został Ogólnopolski Program Wczesnego Wykrywania Raka Płuca (WWRP) za pomocą Niskodawkowej Tomografii Komputerowej (NDTK), który ma na celu nie tylko wzrost wiedzy na temat raka płuca, ale i wykrywanie go na wczesnym etapie.
Celem zadania jest zwiększenie odsetka raka płuca wykrywanego we wczesnych stadiach zaawansowania poprzez przeprowadzanie badań niskodawkowej tomografii komputerowej wśród populacji objętej programem pn.: ,,Program badań w kierunku wykrywania raka płuca”.
Program polega na wykonywaniu badań niskodawkowej tomografii komputerowej w populacji osób wysokiego ryzyka zachorowania na raka płuca. Do badań kwalifikowane są osoby, które zostaną zidentyfikowane do badania przez lekarzy ośrodka przesiewowego lub lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej i zostaną zakwalifikowani do badania.
Kryteria włączenia pacjenta do programu:
1) osoby w wieku 55–74 lata, które:
- mają konsumpcję tytoniu większą lub równą 20 paczkolatom i
- rzuciły palenie na nie więcej niż 15 lat (dot. ostatniego okresu absencji);
2) osoby w wieku 50–74 lata, które:
- mają konsumpcję tytoniu większą lub równą 20 paczkolatom i
- rzuciły palenie na nie więcej niż 15 lat (dot. ostatniego okresu absencji) i
- u których stwierdzono jeden z czynników ryzyka:
- z uwagi na wykonywany zawód były narażone na działanie krzemionki, berylu, niklu, chromu, kadmu, azbestu, związków arsenu, spalin silników diesla, dymu ze spalania węgla kamiennego, sadzy,
- ekspozycja na radon,
- chorowały na raka płuca, chłoniaka, raka głowy i szyi lub raki zależne od palenia tytoniu, np. raka pęcherza moczowego,
- osoby z bliskiej rodziny (krewni pierwszego stopnia) miały raka płuca,
- chorują na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc (POChP) lub samoistne włóknienie płuc (IPF).
Osoba spełniająca warunki włączenia do Programu może być jego uczestnikiem, jeżeli ma świadomość ewentualnej konieczności przeprowadzenia inwazyjnych procedur diagnostycznych i ewentualnego zabiegu chirurgicznego. Każda osoba będąca uczestnikiem Programu ma możliwość rezygnacji z udziału w nim na dowolnym etapie.
Kryteria wyłączenia pacjenta z programu:
- pacjent z chorobą zakaźną lub „ostrą” chorobą naczyniową, chirurgiczną,
- pacjent, u którego w okresie ostatnich 12 miesięcy w ramach Programu w kierunku wykrycia raka płuca przeprowadzono badanie NDTK, w którym nie stwierdzono żadnych niepokojących zmian),
- pacjent, u którego wykonano tomografię komputerową klatki piersiowej w ciągu 3 miesięcy poprzedzających datę planowanego badania NDTK,
- pacjent, u którego zdiagnozowano raka płuca przed zgłoszeniem do Programu.
Sposób rekrutacji pacjentów do Programu:
Kandydaci do badań są identyfikowani przez lekarza Szpitala Specjalistycznego im. Henryka Klimontowicza w Gorlicach lub lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej.
Na podstawie wypełnionej przez kandydata do badań Ankiety lekarz Szpitala Specjalistycznego im. Henryka Klimontowicza w Gorlicach lub lekarz POZ sprawdza kryteria włączenia i wyłączenia i ocenia czy dana osoba kwalifikuje się do badania, a następnie wystawia Skierowanie na badanie w ramach Programu.
W przypadku kandydatów do badań zidentyfikowanych przez lekarzy POZ są kierowani do Szpitala Specjalistycznego im. Henryka Klimontowicza w Gorlicach z wypełnioną Ankietą.
Ankiety można przesłać pocztą, pocztą elektroniczną lub dostarczyć osobiście przez do Szpitala. Na ich podstawie wraz ze skierowaniem ustala termin badania
Osoby, których Ankiety są prawidłowo wypełnione i spełniają kryteria włączenia, a nie spełniają kryteriów wyłączenia mają wykonywane badanie NDTK w kierunku wykrycia raka płuca. Osoby, których Ankiety wskazują, że dana osoba nie spełnia kryteriów udziału w badaniu nie kwalifikują się do Programu.
Szpital Specjalistyczny im. Henryka Klimontowicza w Gorlicach stanowi punkt kontaktowy dla lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej oraz dla osób gotowych poddać się badaniu NDTK. Tel. 18/35 53 504 lub 18/35 53 502, e-mail: szpital@szpital.gorlice.pl
Koordynatorem programu jest Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc w Warszawie.
